مشخصات گیاه‌شناسی ذرت علوفه‌ای

ذرت علوفه‌ای با نام علمی (Zea mays) از خانواده (Poaceae)، مانند ساير غلات داراي برگ‌هاي بلند دراز و كشيده و موازي است. معمولا برگ‌هاي پايين كوچكتر و به طول 12تا 13سانتي‌متر و برگ‌هاي مياني 80-90 و عرض آن‌ها 11-8 سانتي‌متر است. ذرت قدرت پنجه‌زني نداشته و داراي ريشه‌هاي ضعيف و سطحي است. سيستم ريشه ذرت شامل 3-5 ريشه جنيني ثانويه كه از اولين گره زير سطح خاك تشكيل گرديده و داراي ريشه‌هاي هوايي مي‌باشد. ريشه‌هاي هوايي از گرده‌هاي نزديك سطح خاك تشكيل شده كه علاوه بر جذب آب و مواد غذايي باعث مقاومت گياه نيز مي‌گردند.

جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی ذرت علوفه‌ای

شکل 1- ذرت علوفه‌ای

کاشت

ذرت بر خلاف (گندم و جو) احتياج به گرما و حرارت زياد نور خورشيد دارد. مناطقي كه تابستان گرم و تابش خورشيد كافي و پائيز خشك دارند، ذرت بهترين عملكرد را از نظر توليد دانه دارد. در صورتي كه حداقل درجه حرارت زمين به 6-10 درجه سانتي‌گراد برسد ذرت جوانه مي‌زند و بهترين رشد را در حرارت هواي طبيعي  20-30 درجه دارد. ذرت شدن تحمل درجه حرارت حدود صفر را ندارد و از آن صدمه شديد مي‌بيند. در مورد تراكم بوته در هكتار بايد به اين نكته توجه داشت كه هر اندازه ارقام زودرس‌تر باشند تعداد بوته‌ها در واحد سطح زيادتر و هر چه ارقام دير رس‌تر باشند تراكم را بايد كمتر برگزيد.

حداقل عمق كشت دانه‌اي ذرت 4 سانتيمتر و حداكثر آن حدود 7 سانتيمتر مي‌باشد. در مورد انتخاب بذر و زمان كاشت آزمايشات متعددي انجام گرفته است. به عنوان مثلال در زمين‌هاي سرد و زمين‌هاي رسي كه امكان يخ‌زدگي در بهار وجود دارد احتمال پوسيدگي و عدم جوانه‌زني بذر زياد است. بر خلاف زمين‌هاي سرد زمين‌هاي گرم كاملا مناسب جوانه‌زني ذرت مي‌باشند. دانه‌هاي ذرت در مدت 10روز بخوبي جوانه مي‌زنند. در انتخاب فاصله بوته‌ها و رديف ذرت بايد به انواع گونه‌ها و واريته‌ها و حد رشد هر يك از آن‌ها توجه دقيق شلود. معمولا براي انواع زودرس فاصله را 20 × 60 سانتي‌متر و براي انواع ديررس 40 × 60 يا 30 × 80 سانتي‌متر در نظر مي‌گيرند.

داشت

يكي از نكات قابل توجه كشت ذرت زمان آبياري است. البته بسته به طرز كشت ذرت نوع آبياري آن متغير است. در كشت دستپاش، آبياري غرقابي و در كشت رديفي يا پشته‌اي آبياري به صورت نشتي خواهد بود. علاوه بر روش آبياري نشتي يا رديفي كه در زمين‌هاي زراعي مسطح انجام مي‌گيرد. روش آبياري باراني طريقه ديگري است كه ويژه خاك‌هاي شني با نفوذپذيري زياد و يا شيب‌هاي تند است.  نوبت آبياري بسته به شرايط مختلف آب و هواي محل و ساختمان و بافت خاك كاملا متفاوت است و در هر 7-12 روز يكبار انجام مي‌گيرد. در كاشت ذرت گل آب قابل اهميت بوده و چنانچه تأخيري در آبياري زمان گلدهي روي دهد، سبب نقصان و تقليل كلي محصول مي‌گردد.

ذرت به كودهاي حيواني جهت اصلاح زمين، احتياج مُبرم داشته كه معمولا قبل از كاشت با وسايل مختلف پخش و با خاك مخلوط مي‌گردد. مقدار مصرفي كود حيواني 20-40 تن در هكتار مي‌باشد. كودهاي سبز مانند شبدر و سويا و انواع ماشك گل خوشه‌اي داراي خواصي هستند، كه در كشت ذرت براي اصلاح زمين به كار مي‌روند. استفاده بيش از حد كودهاي ازته موجب دير رسيدن دانه و افزايش رشد و نمو اعضاي رويشي مي‌شود.

ميزان مصرف كودهاي ازته براي توليد دانه‌اي حدود 150-200 كيلوگرم محتوي 20%  ازت بوده و براي توليد ذرت سبز علوفه‌اي نيز به كار مي‌روند. به اين نكته مهم بايد توجه داشت كه ذرت دو هفته قبل از گل دادن و 2-3 هفته بعد از گل دادن احتياج به جذب ازت فراوان داشته، لذا اگر كود به عنوان سرك يك ماه پس از سبز شدن به مزرعه داده شود، بسيار موثر خواهد بود. ميزان مصرف كودهاي پتاس 80-120 كيلوگرم در هكتار يا 200-300 كيلوگرم نمك پتاسيم 40% مي‌باشد. از كودهاي فسفره 300-500 كيلوگرم در هكتار به صورت سوپر فسفات استفاده كرده كه به دليل دارا بودن خاصيت حلاليت، مقاومت گياه را در مقابل خشكي و سرما افزايش مي‌دهد استفاده از كودهاي فسفره تكامل گياه را تسريع مي‌بخشد.

برداشت

برداشت ذرت به نوع مصرف آن بستگي داشته، به طوريكه اگر هدف برداشت دانه باشد، بايد برگ‌هاي روي بلال خشك كاغذي شده و رنگ زرد روشن به خود گرفته، كه معمولا 7-8 هفته بعد از گل كردن بوده و سطح خارجي دانه‌هاي رسيده صاف و درخشنده و محتوي دانه سخت شده‌اند. بلال‌هاي رسيده در اين مرحله حدود 10تا 40 درصد آب دارند. برداشت ذرت مانند ساير غلات زمان معيني نداشته و بستگي به ميزان خشكيدگي دانه‌ها داشته كه در اين حالت با فشار ناخن روي دانه‌هاي درخشنده فرورفتگي ايجاد نمي‌شود. برداشت ذرت سيلويي زماني صورت مي‌گيرد، كه رنگ دانه‌ها زرد و محتوي آن مايعي شيري رنگ است. در اين حالت ذرت داراي 30-40 درصد آب بوده و با ماشين‌هاي مخصوص درو و خرد شده و در سيلو با احتياط نگهداري و به عنوان علوفه مورد استفاده قرار مي‌گيرد. ميزان توليد ذرت علوفه‌اي به 35-70 تن در هكتار مي‌رسد، كه به هنگام گل كردن يا كمي پس از آن درو مي‌گردد. بايد توجه داشت كه در اين مرحله مزرعه ذرات داراي بالاترين ميزان محصول خود نيست، زيرا پس از گل كردن گياه به رشد خود ادامه داده و داراي شاخ و برگ جديدتري مي‌گردد، كه به دليل خشبي شدن كيفيت علوفه‌اي خود را از دست مي‌دهد .

شکل 2- برداشت مکانیکی ذرت علوفه‌ای